Kırlangıç örgüden asırlık çatı, sapasağlam duruyor

ARDAHAN'ın Çıldır ilçesine baÄŸlı Güvenocak köyünde, milli mücadele dönemi öncülerinden Doktor Esat Bey'in (Oktay) taÅŸ ve ahÅŸaptan evinin kırlangıç örgü yöntemiyle inÅŸa edilen tek bacalı çatısı, üzerinden asır geçmesine raÄŸmen ayakta duruyor. Esat Bey'in torunu olan Halk Ozanı Mehmet Oktay, evin çatısının kırlangıçların yuvasından esinlenerek inÅŸa edildiÄŸini ve dedesinin bir süre burada yaÅŸadığını söyledi.Çıldır'a baÄŸlı Güvenocak köyünde, milli mücadele dönemi öncülerinden olan, Kars merkezli Cenubi Garbi Kafkas Hükümeti kurucularından Doktor Esat Bey, Rusya'da doktorluk eÄŸitimi alıp 1917 yılında köyüne dönünce bölgede yaÅŸayan Ermeni ustalara taÅŸ ve ahÅŸaptan ev yaptırdı. Esat Bey, evin çatısını ise kırlangıçların yuvasından esinlenerek özel olarak inÅŸa ettirdi. AhÅŸaptan örülen ve bir bacası olan çatı, hava ve su geçirmeme özelliÄŸi sayesinde üzerinden 104 yıl geçmesine ve evin duvarlarının harabeye dönmesine raÄŸmen hala ayakta duruyor.Doktor Esat Bey'in torunu olan Halk Ozanı Aşık Mehmet Oktay, evin çatısının kırlangıçların yuvasından esinlenerek inÅŸa edildiÄŸini, dedesi Esat Bey'in bir süre burada yaÅŸam sürdüÄŸünü söyledi. Çatıda kullanılan tahtanın özel tür olduÄŸunu belirten Oktay, 'Dedem Esat Bey, tahtaları Göle ve Ahılkelek'ten getirtmiÅŸ. Hepsi sarıçam aÄŸacından elde edilmiÅŸtir. Kırlangıç kuÅŸlarının yuvası gibi birbirine geçmeli ve kat kat örülmesi sebebiyle su ve hava almadığı için hala sapasaÄŸlam ayakta duruyor. O dönemde çok olan hırsız, kaçak ve eÅŸkıyalardan korunmak için de bacasına demir korkuluk yapılmış' dedi.KIRLANGIÇ ÇATIKırlangıç çatının sivil mimarideki örneklerine özellikle Erzurum evlerinde rastlanılır. Erzurum evlerinde önemli yere sahip olan tandır evinin tavan örtüsüdür. Kare kenarlar üzerine oturan kırlangıç örtüde dikdörtgen kesitli ahÅŸap kiriÅŸler, köÅŸegen yerleÅŸtirilerek sekizgen oluÅŸturulur, bir sonraki sıra içeri taşırılarak karelenir ve bu ÅŸekilde bindirmeli yükselen tavan üstte kare Ä±ÅŸÄ±klıkla son bulur. Bindirme sayısı genellikle 5, 7 ya da 9 olarak belirlenmiÅŸtir. Kırlangıç örtünün tam ortasında aydınlatma ve havalandırma amaçlı olarak bir pencere açılmıştır. Ev sahibinin her zaman bacaya çıkarak bu pencereyi açıp kapatmak durumunda kalmaması için pencere yukarıdan makaraya baÄŸlı iple aÅŸağıdan açılıp kapanan düzeneÄŸe sahiptir. Sert ve uzun geçen kış ayları tandır evinin çok fonksiyonlu bir mekan olarak tasarlanmasında en önemli etkendir. Kalabalık ailelerin bir arada yaÅŸadığı Erzurum evlerinde tandır evi aynı zamanda tüm ailenin soÄŸuk havalarda toplandığı bir yerde ısınma probleminin çözüldüÄŸü mekandır. Orijinal örtünün kuruluÅŸunda çivi kullanılmamaktadır, aÄŸaçların üzerinde 'kert' adı verilen yuvalar açılarak birbiri üzerine oturtulmaktadır. Kırlangıç örtü, dini yapılar ve anıt mezarlarda da uygulanmıştır. Bu örtü tipine sadece Erzurum evlerinde rastlanılır, kanısı yanlıştır. Bu tip tavan örtüsünün Erzurum, Bitlis, Kars, Erzincan, Bayburt, Artvin'deki evlerde de uygulanmış örneklerine rastlanmak mümkündür.

Bir önceki yazımız olan Kars'ta eğitime kar arası başlıklı makalemizde Güncel, kar ve Kars hakkında bilgiler verilmektedir.